Phân tích bài Sang thu ngắn gọn

Hữu Thỉnh đóng góp một phần diện mạo mới trong tuyển tập Mùa thu quốc gia. Ông có rất nhiều bài thơ hay, viết về con người, viết về đời sống ở nông thôn, về trời thu. Những vần thơ của Hữu Thỉnh luôn chất chứa một nỗi buồn man mác đầy ưu tư về cuộc sống thanh bình và êm ả. 

Điều này được thể hiện một cách sắc ý qua bài thơ Sang thu được Hữu Thỉnh viết vào khoảng cuối năm 1977. Khi phân tích bài Sang thu ngắn gọn, tác giả đã chỉ rõ cho người nghe một cách nhìn nhận đầy tinh tế của sự chuyển giao giữa mùa hạ sang mùa thu một cách nhẹ nhàng, đằm thắm nhất.

Nội dung bài viết

Hai câu đầu bức tranh thiên nhiên qua lời văn tác giả

Bài thơ được viết theo thể thơ ngũ ngôn. Tác phẩm gồm có 3 khổ thơ ngắn gọn. Bài thơ Sang thu (Hữu Thỉnh) không những vẽ lên phong cảnh đẹp của giây phút giao mùa mà còn diễn tả được tâm tư tình cảm của con người về cảnh vật thiên nhiên dịu nhẹ, đằm thắm của trời thu. Hai câu đầu bức tranh thiên nhiên qua lời văn tác giả:

“Bỗng nhận ra hương ổi

Phả vào trong gió se”

Bao đời nay thu luôn là bạn của thi nhân. Nếu như nhà thơ Xuân Diệu cảm nhận về thu thông qua từng chùm lá vàng, nhà thơ Xuân Quỳnh đón mùa thu bằng nét quyến rũ của hoa và cơn gió thì cách thưởng thức của Hữu Thỉnh cũng rất độc đáo với mùi trái cây. Các tác giả đã đón nhận về mùa thu qua thị giác. Thu đến khi từng chùm quả chín bay vào không khí tạo mùi thơm lừng hết sức hấp dẫn. 

Hương thu không thật ngào ngạt, cũng không hề nồng nàn mà nó phảng phất và quyện vào hơi thở để khơi gợi cảm xúc trong hồn người. Nhà thơ đảo hai từ “bỗng” và “phả” lên đầu con chữ để khẳng định là mùa thu về rất đột ngột, không thông báo trước, khiến chính tác giả bất ngờ đến hoảng hốt. 

Hai câu tiếp theo miêu tả sự chuyển mình của thiên nhiên

Hai câu tiếp theo miêu tả sự chuyển mình của thiên nhiên thể hiện sự chuyển mình của đất trời không chỉ được tác giả cảm nhận bằng khứu giác mà còn bằng thị giác:

“Sương chùng chình qua ngõ

Hình như thu đã về”

Khác với thơ xưa, khi tả về thu thì chúng ta hay nhắc đến sắc vàng của nắng với hình ảnh hoa rơi mùa thu. Ở thơ của Hữu Thỉnh thì ông cảm nhận về thu theo những cách khác biệt hoàn toàn. Đó là âm thanh, là hình ảnh hoặc là trực giác hay thậm chí là ý thức. Mùa thu trong Hữu Thỉnh đến từ mùi thơm của những hương hoa chuối với trái đu đủ chín vàng óng. 

Không những vậy, mùa thu lại đến từ những làn gió mát, không lạnh bằng cũng không nóng hơn gió mùa hè. Nó dịu nhẹ để cho tinh thần chúng ta được sảng khoái. Hẳn không có điều gì lạ khi Hữu Thỉnh cảm nhận trời thu với tất cả trái tim như thế cũng vì bài thơ này ông viết từ năm 1977 – một trong hai mùa thu lịch sử nhất của nước nhà.

Mỗi một thay đổi của trời đất lại khiến tâm hồn con người được chú ý và rung cảm ở mức độ không thể tả. Mùa thu với đặc thù mây mù cũng bắt đầu xuất hiện khiến cho chúng “chùng chình qua ngõ” rồi đi khắp các ngóc ngách phố phường. Tất cả các điều đó khiến bản thân tác giả đưa thêm một câu hỏi. Ông không khẳng định và có phát biểu rằng “hình như thu đã về”. Từ “hình như” gợi nên trong người ta một sự ngơ ngác ngỡ ngàng và một sự bồi hồi bâng khuâng muốn nghĩ có lẽ đây là hiện thực.

Bốn câu tiếp theo mang những nét đặc trưng của mùa thu

Sau sự trải nghiệm của nhiều giác quan thì ngay lúc này, dường như mùa thu đã thật sự xuất hiện một cách rõ nét nhất qua một số hình ảnh cụ thể qua bốn câu tiếp theo mang những nét đặc trưng của mùa thu:

“Sông được lúc dềnh dàng

Chim bắt đầu vội vã

Có đám mây mùa hạ

Vắt nửa mình sang thu”

Tác giả Hữu Thỉnh đã tinh tế và khéo léo khi dùng hai loại động từ nhằm miêu tả quá trình di chuyển của dòng nước và các loài chim sải cánh tung bay. Sông thì “dềnh dàng” vào mùa thu, những cơn bão sẽ làm những dòng nước này lênh đênh trôi. “Dềnh dàng” ngụ ý muốn nói cảm giác nhẹ nhàng trong thong dong và thư thái cũng tương tự với “chùng chình” khi miêu tả những màn sương ở câu thơ trên. 

Nhưng đối lập với cái chậm chạp đó chính là thái độ “vội vã” của những chú chim. Ông biết rằng mùa thu là thời điểm lũ chim sẽ bay về phương Nam để tránh cái lạnh giá buốt của mùa thu. Vì vậy, khi trời bước vào thu thì chúng sẽ bắt đầu sẵn sàng trên hành trình dài hướng về nơi xa. Sự vội vã ở đây cũng hoàn toàn là chuyện có thể lý giải. 

Hình ảnh của “đám mây” mới là thứ đẹp nhất. Vì đây là khoảnh khắc vào thu mà thời tiết không còn chút nào của nắng hạ. Điều đó thể hiện ở những đám mây mù: “Vắt nửa mình sang thu”. Một nửa đám mây của chúng ta hay vẫn đang ở mùa hạ. Dường như giữa hai mùa đang cách nhau một ranh giới trên trời. Chỉ cần đám mây mù kia đi vào đường biên đó là mùa thu sẽ thực sự đến.

Bốn câu cuối suy ngẫm của nhà thơ về khung cảnh thiên nhiên

Bức hoạ về thu như trở nên hoàn thiện và sắc nét hơn bao giờ hết với hai câu nói tiếp: “Vẫn còn bao nhiêu nắng /Đã vơi dần cơn mưa”. Mùa thu hiện ra sắc nét cùng với những biến đổi của nhiều yếu tố tự nhiên như “mưa” và “sấm sét” – vốn dĩ là các tín hiệu đặc trưng của mùa hạ thì nay cũng “vơi dần”, “bớt bất ngờ” khiến sắc thu trở nên rõ rệt hơn bao giờ hết. Sau mỗi cảm nhận ấy, đọng lại là sự suy ngẫm sâu sắc của nhà văn đối với xã hội và cuộc sống:

“Vẫn còn bao nhiêu nắng

Đã vơi dần cơn mưa

Sấm cũng bớt bất ngờ

Trên hàng cây đứng tuổi”

Câu thơ cũng mang đậm tính tả thực: Vào thu, những trận mưa rào to đã giảm hẳn và ít đi. Những hàng cây xanh đã không phải giật mình vì nghe thấy sấm sét đầu hạ nữa. Nhưng bên cạnh đó, bài thơ cũng có tính biểu trưng: “Sấm” là sự bất thường và bất biến mà chúng ta đã trải qua trong cuộc sống. “Hàng cây đứng tuổi” là những con người trưởng thành đã vượt lên mọi phong ba, bão táp. 

Từ quan niệm trên, tác giả bày tỏ suy nghĩ, triết lý của bản thân: Khi người đã từng trải nghiệm bao biến cố của cuộc sống sẽ điềm tĩnh hơn với sự khắc nghiệt và các ảnh hưởng của thiên nhiên. Câu thơ chứa đựng bao suy nghĩ, trải nghiệm của nhà văn đối với cuộc sống và về người.

Bằng việc lấy vốn từ của mình khi miêu tả cảnh vật thì nhà thơ Hữu Thỉnh đã sử dụng thủ pháp ngôn ngữ hình thể rất khéo léo để cảnh vật trở nên sinh động và có sức sống hơn. Câu thơ với chất giọng cao nhằm khơi gợi xúc cảm cho người đến nghe. Bài thơ cho người nghe thấy hết sự tươi đẹp của quê hương và đất nước khi mùa xuân đến.

Bốn câu cuối suy ngẫm của nhà thơ về khung cảnh thiên nhiên, ta có thể thấy mùa thu trong thơ Hữu Thỉnh sâu lắng và nhẹ nhàng, nó quyến luyến rồi lướt đi trong lòng người nghe như một tiết thu ở đồng quê Bắc Bộ. Có một cái cảm giác rất êm ái, dịu dàng cắt nền từ khúc hát đó. Với cách xử lý ngôn từ khéo léo kết hợp với những biện pháp ẩn dụ hay liên tưởng, “Sang thu” đã thể hiện bút pháp nghệ thuật thanh, nhẹ nhàng cùng sự rung động có lúc đầy bồi hồi khi diễn tả thành công khoảnh khắc chuyển màu của trời đất và cái ấm áp của tình người. 

Trong lúc phân tích bài Sang thu ngắn gọn, chắc hẳn cái khoảnh khắc chuyển mùa ấm áp tình người đó như một tiếng lòng của một con người thiết tha, yêu thương cuộc sống. Họ thường hướng đến những điều bình dị, thân thuộc nhất trong một tiếng thu nồng nàn thiết tha. 

Xem thêm: Thế nào là phân tích thơ lớp 9 đúng chuẩn?

Phân Tích -