Phân tích Đây thôn Vĩ Dạ của Hàn Mặc Tử

Hàn Mặc Tử như một ngôi sao sáng của nền văn học Việt Nam trong phong trào thơ mới. Những sáng tác thơ của ông là tiếng nói của một tâm hồn thực sự yêu đời và mang trong mình khát vọng sống mãnh liệt. Một trong những tác phẩm nổi tiếng nhất của ông là bài thơ “Đây thôn Vĩ Dạ” trong tập “Thơ điên”. 

Đây cũng là tác phẩm tiêu biểu cho hồn thơ hoang dại, luôn sáng tạo của Hàn Mặc Tử. Bài thơ này được viết khi tác giả nhận được một bức ảnh về miền quê từ người bạn gái tên là Hoàng Cúc. Phân tích Đây thôn Vĩ Dạ cho ta thấy dòng chảy kỷ niệm về đất và người Huế ùa về trong tâm chí tác giả với những hình ảnh vô cùng sống động.

Khổ thơ đầu bài Đây thôn Vĩ Dạ

Ý thơ đầu của khổ thơ đầu bài Đây thôn Vĩ Dạ dường như là lời trách thầm, và đồng thời cũng là lời nhắn nhủ nhẹ nhàng của nhân vật chữ tình gửi gắm tác giả. Qua đó, ta có thể hiểu được tâm trạng nhớ mong, chờ đợi một ai đó về với miền quê Vĩ Dạ:

“Sao anh không về chơi thôn Vĩ?

Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên,

Vườn ai mướt quá xanh như ngọc

Lá trúc che ngang mặt chữ điền?”

Mở bài Đây thôn Vĩ Dạ bằng một câu hỏi tu từ với giọng điệu lắng đọng, tha thiết xen lẫn trách móc, hờn giận và lời mời gọi chân thành của một cô gái Huế. Vấn đề cũng là lỗi của chính nhà thơ khi không thể trở lại mảnh đất Vĩ Dạ nơi mình đã từng có bao kỉ niệm đẹp. Hàn Mặc Tử đã vẽ nên một bức tranh Vĩ Dạ thật sinh động và độc đáo.

“Sao anh không về chơi thôn Vĩ?

Nếu tất cả tình yêu đều gắn với không gian, thời gian cụ thể thì mỗi hình tượng nhân vật trữ tình trong bài thơ này đều gắn với miệt vườn và con người Vĩ Dạ. Đây đều là những kỉ niệm khó quên. Nếu có cơ hội, bạn hãy ghé qua thôn Vĩ vào sáng sớm. Vĩ Dạ nằm bên bờ sông Hương êm đềm và thơ mộng, cách trung tâm cố đô Huế khoảng 1 giờ đi bộ.

“Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên”

Vĩ Dạ là một thắng cảnh nổi tiếng với khu chợ truyền thống miệt vườn với những hàng cau xanh thẳng tắp. Hình ảnh cây cau trong tài liệu của Hàn Mặc Tử được miêu tả rất đẹp với màu xanh của lá cau và ánh vàng trong veo của nắng bình minh. “Nắng” được lặp lại hai lần gợi lên những ấn tượng về ánh sáng và thể hiện sự hào hứng, thích thú của nhà thơ trước cảnh thôn Vĩ. Tâm hồn nhà thơ nhớ về thôn Vĩ ánh lên những tình cảm trong sáng, chân thành nhất.

Những tia nắng mới vào sớm mai như chiếu cảnh vật của thôn Vĩ tạo nên một khung cảnh xanh mướt tràn đầy sức sống.

“Vườn ai mướt quá xanh như ngọc

Lá trúc che ngang mặt chữ điền?”

Cảnh vườn thôn Vĩ tươi tốt, rực rỡ đẹp đến ngỡ ngàng. Hình ảnh này đã nâng cao tác dụng thẩm mỹ của bài thơ. Tác giả Hàn Mặc Tử sử dụng hình ảnh ẩn dụ gợi “cườm xanh”. Màu xanh trong của lá lấp lánh dưới ánh nắng, rất đặc biệt. Từ “mượt mà” được tác giả sử dụng rất tài tình. Điều này không chỉ khơi gợi được sự mượt mà, tươi tốt của khu vườn mà còn để chỉ sự khéo léo, cần mẫn của đôi bàn tay chăm sóc khu vườn này. 

Từ “ai” trong đây thôn Vĩ Dạ cùng với khuôn mặt chữ điền hiền hậu, thân thương dường như là hình ảnh của người con gái xứ Huế phúc hậu, nết na. Sự cách trở của hàng trúc như càng tô đậm hơn sự xa cách, mang đến những xao xuyến đến nao lòng, tạo nên những hình ảnh đẹp, trong trẻo và thơ mộng.

Khổ thơ 2 bài Đây thôn Vĩ Dạ

Sau mạch cảm xúc của khổ thơ thứ nhất với luận điểm chính thì ở Khổ thơ 2 bài Đây thôn Vĩ Dạ, nhà thơ dường như miêu tả một cảnh thiên nhiên sông nước và cảnh trăng vào ban đêm đầy thơ mộng nhưng đượm buồn:

“Gió theo lối gió, mây đường mây

Dòng nước buồn thiu, hoa bắp lay

Thuyền ai đậu bến sông trăng đó

Có chở trăng về kịp tối nay”

Một cảm giác tách biệt xuất hiện trong từng câu chữ. Hai câu thơ đầu như đang diễn tả một thực tại không tách rời, gắn bó và thống nhất. Nỗi buồn chia tay gió mây đã thấm nước, khiến cảnh vật không thể yên bình “hoa bắp lay”. 

Trong đầu nhà thơ nảy sinh một niềm khao khát mãnh liệt, coi mặt trăng là vật tri kỷ. Khác với khổ thơ đầu, khổ thơ thứ hai này miêu tả không gian như một giấc mơ có ánh trăng. Nhà thơ không chỉ cho chúng ta thấy, mà quan trọng hơn là khiến chúng ta được“nhìn thấy” thế giới tâm linh đầy sống động. Vì vậy, ranh giới giữa thực và mơ ngày càng mỏng manh. Dường như thế giới tưởng tượng lấn át thế giới thực. 

Đoạn thơ trên dường như có cả những mong đợi, hy vọng và cả những nỗi niềm của nhà thơ. Quan trọng hơn, những bức ký họa này khơi gợi tình yêu dịu dàng nơi người đọc. Điều đó mở ra những bí mật nhưng sâu sắc và rộng mở trong mỗi chúng ta.

Khổ thơ cuối bài Đây thôn Vĩ Dạ

Nếu khổ thơ thứ nhất miêu tả cảnh vườn Vĩ Dạ vào sớm mai, khổ thơ thứ hai là cảnh đêm trăng ở Huế với bao mặc cảm, chia ly và xa cách. Thì đến với khổ thơ cuối bài Đây thôn Vĩ Dạ, người đọc sẽ cảm nhận Đây thôn Vĩ Dạ rõ hơn bao giờ hết người lữ khách phương xa mang hình bóng và nói về những ước mơ của mình.

Thật khó để phân biệt đâu là thực, đâu là mơ. Tình yêu với con người và thiên nhiên xứ Huế sâu đậm và ám ảnh nhà thơ cho đến những giây phút cuối cùng của cuộc đời. Nhưng bất kể là thực hay mơ thì khung cảnh làng quê thơ mộng nơi thôn Vĩ Dạ vẫn luôn in sâu trong tâm trí tác giả.

“Mơ khách đường xa, khách đường xa”

Trong trạng thái “mơ” vô thức, nhà thơ chìm vào cõi mộng. Với điệp ngữ “lữ khách” được lặp lại hai lần và bỏ đi lặp lại lần thứ hai của từ “mộng”, bài thơ Đây thôn Vĩ Dạ như chứa đựng hai tâm trạng và cung bậc cảm xúc khác nhau. Thứ nhất là ước muốn, thứ hai là hiện thực. Ngưỡng mộ là mơ về một người khách phương xa, mơ được đoàn tụ với cố nhân, cảnh vật xưa, nhưng thực tế là càng mơ thì càng mong càng xa, cho đến vô vọng thì không bao giờ gặp lại.

“Áo em trắng quá nhìn không ra”

Trong giấc mơ của nhà thơ, hình ảnh nàng hiện lên đầy ám ảnh: “Áo em trắng quá nhìn không ra”. Màu sương sớm dường như hòa làm một với màu trắng của tà áo em nên nhìn không rõ. Đây là cách cực tả về sự trắng tuyệt đối, trắng một cách kỳ lạ của nhà thơ. 

Có lẽ bạn đọc đã không còn xa lạ với lối thơ cực tả của Hàn Mặc Tử. Hơn nữa trong thế giới thơ ca của tác giả, hình ảnh người con gái luôn luôn xuất hiện với vẻ đẹp lý tưởng của sự trong trắng và thuần khiết. Vẻ đẹp ấy sẽ toát lên, nổi bật nhất thông qua những bộ áo trắng tinh khôi. Nàng thơ áo trắng chính là vẻ đẹp thuần khiết, nói lên sự nhã nhặn của người phụ nữ Huế nói riêng và Việt Nam nói chung. 

“Ở đây sương khói mờ nhân ảnh”

Càng mơ tưởng về người cũ và cảnh vật xưa, tôi càng thấy khó nguôi ngoai nỗi đau. Người ấy trông càng quyến rũ thì khoảng cách càng xa. Có lẽ vì vậy mà tác giả chấp nhận xem bức tranh mơ hồ này. Nhưng tiếc thay, Hàn Mặc Tử cũng phải quay lại thực tại. Bởi chính tác giả cũng không nói rõ “đây” là ở đâu, là Huế mộng mơ hay chỉ là một giấc mộng hư ảo. 

Sương khói bao trùm được tác giả miêu tả như lấp đầy bóng người. Có lẽ “sương khói” ở đây không chỉ là một hiện tượng tự nhiên, mà là những lớp sương khói từ không gian, thời gian và những màn tàn phá tuyệt vọng. Chính những lớp khói này đã bao trùm lên những con người cổ, địa danh xưa và cả hiện thực của tác giả.

“Ai biết tình ai có đậm đà”

Trong cuộc đời đầy biến động này, tình cảm của Vĩ Dạ và với người em gái ấy đã đưa nhà thơ đến với cuộc đời. Nhưng ngay cả tình yêu này cũng thoáng qua, mờ mịt. Ở đây, nhà thơ sử dụng đại từ “tình ai” để nhấn mạnh cảm giác bất an và nghi ngờ. Dường như đây không chỉ là vấn đề của con người, mà còn là vấn đề của chính tác giả, bài thơ này khiến ta cảm thấy gần gũi nhưng lại có gì đó xa vời. 

Hàn Mặc Tử mong muốn được về lại thôn Vĩ để gặp lại cố nhân, chốn xưa nhưng anh không thể quay lại. Có lẽ tác giả sợ phải đối mặt với thực tế và ở ngay trong sự hiểu lầm của mình. Vì vậy, ông muốn trốn thoát bằng cách nào đó. Điều này càng khiến người ta thương xót, đau đớn cho tình yêu mãnh liệt nhưng vô vọng.

Phân tích Đây thôn Vĩ Dạ ngắn gọn khiến say đắm lòng người đọc bởi vẻ đẹp của những bức tranh Huế xưa, rất thanh tao, quý phái, trầm mặc. Tác phẩm gợi được cái hồn của phố cổ nhưng không thể nói bài thơ này chỉ tả cảnh. Bài thơ này khiến chúng ta thêm yêu đời hơn. Qua phân tích bài thơ, người đọc dễ dàng thấy đây là bài thơ hay nhất mà Hàn Mặc Tử viết trước khi mắc bệnh phong. Qua đoạn thơ, chúng ta có thể hình dung rõ hơn vẻ đẹp của thiên nhiên và con người xứ Huế xinh đẹp, nơi xưa kia là cố đô của nước ta. 

Xem thêm: Phân tích đêm tình xuân Vợ chồng A Phủ

 

Phân Tích -