Phân tích phần một bài Bình Ngô đại cáo

Nguyễn Trãi (1380-1442) là một nhà chính trị, nhà quân sự tài ba, lỗi lạc, có công đánh đuổi giặc Minh, đem lại thái bình, thịnh vượng cho đất nước. Ông không chỉ là một sĩ phu yêu nước, mà còn có một tài năng văn chương độc đáo, để lại cho đời một lượng tác phẩm đồ sộ, bao gồm cả văn học chữ Hán và chữ Nôm, trong đó nổi bật là đại cáo Bình Ngô. Tác phẩm này được coi là “Thiên cổ hùng văn” bất hủ, là bản tuyên ngôn độc lập và địa vị dân tộc hùng hồn. Phân tích phần một bài Bình Ngô đại cáo với cốt lõi của nó là phần đầu tiên của tác phẩm với một lý tưởng nhân văn rõ ràng.

Bốn câu thơ đầu bài Bình Ngô đại cáo

Ngay trong bốn câu thơ đầu bài Bình Ngô đại cáo, Nguyễn Trãi đã khẳng định tinh thần nhân nghĩa, đồng thời ca ngợi Đại Việt bao nhiêu năm phục quốc vẻ vang. Qua đó, tác giả cũng nhấn mạnh nhân nghĩa chính là gốc rễ là nền tảng tạo nên mục tiêu chiến đấu của nhân dân ta.

“Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân,

Quân điếu phạt trước lo trừ bạo.

Như nước Đại Việt ta từ trước

Vốn xưng nền văn hiến đã lâu”.

Trong đó “Yên dân, điếu phạt, trừ bạo” chính là trọng tâm, trọng điểm của tư tưởng nhân nghĩa của dân tộc Đại Việt. Tất cả đều hướng đến những người bị áp bức và khốn khổ trong xã hội, giúp họ giải thoát và hướng tới một cuộc sống tốt đẹp hơn. Thương dân, đánh đuổi kẻ gây tội ác chính là điếu phạt, tiêu diệt bọn tham lam chính là trừ bạo.

Trong đó, yên dân được hiểu là cứu dân lành thoát khỏi chết chóc đau thương và đem lại cuộc sống ấm lo hạnh phúc. Theo Nguyễn Trãi, đây chính là nhân nghĩa mà bậc quân tử cần thực hiện để mang lại cuộc sống bình yên, hạnh phúc cho toàn thiên hạ. Ở đây, Nguyễn Trãi như muốn ngầm khẳng định nhân nghĩa là sức mạnh vô địch của dân tộc Đại Việt để chiến thắng quân Minh.

Qua đó, chúng ta có thể thấy được sự tài tình của Nguyễn Trãi khi đã chỉ ra được vấn đề cốt lõi cũng như tiến trình trừ gian diệt bạo trên đất Đại Việt. Tác giả chứng minh trừ bạo chính là bước tiếp theo để thực hiện nhân nghĩa. Đồng thời khẳng định “yên dân” và “trừ bạo” cần được tiến hành song song để đưa nước ta tươi sáng trở lại. Bởi nếu lòng dân không yên thì trừ bạo cũng chẳng tới nơi.

Tám câu thơ tiếp theo bài Bình Ngô đại cáo

Trong tám câu thơ tiếp theo bài Bình Ngô đại cáo, tác giả đã nhắc lại những giai đoạn lịch sử đầy hào hùng của dân tộc. Qua đó, nhà văn trực tiếp khẳng định chủ quyền quốc gia, cũng như sự tự do mà nhân dân Đại Việt ta được hưởng là điều hiển nhiên không gì có thể chối cãi: 

“Như nước Đại Việt ta từ trước,

Vốn xưng nền văn hiến đã lâu

Núi sông bờ cõi đã chia

Phong tục Bắc Nam cũng khác

Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần bao đời xây nền độc lập

Đến Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên xưng đế một phương.

Tuy mạnh yếu từng lúc khác nhau,

Song hào kiệt đời nào cũng có.”

Nguyễn Trãi khẳng định hùng hồn chủ quyền dân tộc ta đã tồn tại từ lâu và được lịch sử công nhận với những bằng chứng thuyết phục như nhấn mạnh hơn bao giờ hết về chủ quyền Đại Việt. Với nền văn hóa lâu đời có từ hàng nghìn năm, nước Nam ta cũng giống như tất cả các quốc gia khác trên thế giới không thể bị xâm phạm bởi bất kì thế lực ngoại lai nào.

Tác giả không chỉ dừng lại ở việc khẳng định chủ quyền lãnh thổ mà còn đề cập đến văn hóa, lịch sử, phong tục, tập quán và nhân tài của đất nước. Đây là những yếu tố để hình thành và duy trì một nhà nước độc lập. Phân tích phần một bài Bình Ngô đại cáo được đánh giá là một trong những áng văn hay, hoàn thiện và toàn diện cả về mặt nội dung lẫn tư tưởng. 

Thông qua thơ ca, Nguyễn Trãi như đang khẳng định mảnh đất Đại Việt là của người Việt không ai được xâm phạm và làm tổn hại đến. Đặc biệt, khi nhắc về các triều đại trong suốt quá trình hình thành và phát triển với giọng ca hùng hồn, tác giả thể hiện niềm tự hào dân tộc trong mỗi con người chúng ta. 

Phân tích phần một bài Bình Ngô đại cáo còn được thể hiện rõ hơn khi tác giả nhắc đến các triều đại trị vì dân tộc ta. Các triều đại Việt từ Triệu, Đinh, Lý, Trần được đặt ngang hàng với Hán, Đường, Tống, Nguyên của Trung Quốc. Điều này vừa mang tính liệt kê, vừa có ý đối đầu. Từ đó, chúng ta có thể thấy lòng tự hào dân tộc, tinh thần tự tôn và tình yêu nước cao cả của tác giả. Bất kì triều đại và thời đại nào đều có những anh hùng của nó.

Qua đó, nhà văn Nguyễn Trãi đã thể hiện lòng yêu nước, lòng tự hào đối với dân tôc Đại Việt ta. Đây cũng là lời răn đe đối với những kẻ xâm lược muốn thôn tính Đại Việt. Nguyễn Trãi không chỉ khẳng định lại chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ mà còn thể hiện niềm tin son sắt vào người anh hùng dân tộc và tài năng của bao thế hệ. Điều đó phần nào cho thấy sự mới lạ và tiến bộ của tác giả.

Bốn câu cuối của đoạn một Bình Ngô đại cáo

Và cuối cùng, Nguyễn Trãi vui mừng khôn xiết khi nhớ đến những chiến công hiển hách của các anh hùng Đại Việt. Tác giả dường như đã sẵn sàng để cười vào mũi những người miền Bắc – coi đất nước Đại Việt như một quận cờ nhỏ của họ. Không những vậy, chúng còn công khai hướng về phía Nam và một nhóm thậm chí muốn làm cỏ đất nước chúng ta.

Nhưng sau tất cả, bọn chúng đã thua cuộc một cách thảm hại và ngu xuẩn. Mỗi khi chúng muốn đối đấu với đất nước Nam ta, dù là nhỏ bé, nhưng chúng cũng không thắng nổi dù chỉ một lần.

“Lưu Cung tham công nên thất bại

Triệu Tiết thích lớn phải tiêu vong

Cửa Hàm Tử bắt sống Toa Đô

Sông Bạch Đằng giết tươi Ô Mã”

Trước sự ngang ngược và tàn bạo của kẻ thù xâm lược, tinh thần chiến đấu của Đại Việt lại càng bừng lên và quyết tâm hơn bao giờ hết. Bao chiến công hiển hách lừng lẫy được Nguyễn Trãi kể lại đầy xúc động và tự nhiên. Những kẻ khoe khoang, gian dối cuối cùng sẽ phải gặm nhấm mọi thất bại, kể cả Triệu Tiết, Toa Đô, Ô Mã.

Lập luận sắc bén và mạnh mẽ cùng cách trình bày song song và cân đối của các cụm từ đã khẳng định và ca ngợi tầm vóc lịch sử vĩ đại của Đại Việt. Khi phân tích bốn câu cuối của đoạn một Bình Ngô đại cáo, chúng ta có thể thấy được rằng tác giả đã thể hiện ý chí cao vào niềm tin của dân tộc mình.

Qua bài thơ này, nhà văn Nguyễn Trãi đã thể hiện niềm tin vào sức mạnh của đất nước, sức mạnh của chính nghĩa trước những hành động dã man, phi nhân tính của kẻ thù. Cuối cùng, công lý sẽ mãi là nguồn sáng soi rọi con đường đấu tranh của dân tộc Đại Việt ta.

Đoạn đầu của bài thơ thể hiện sự trân quý sâu sắc về tinh thần của con người. Phân tích phần một bài Bình Ngô đại cáo đã nói lên tội ác của kẻ thù xâm lược và ca ngợi cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, tác phẩm này được coi là Tuyên ngôn độc lập của dân tộc. Đây cũng là một thiên cổ hùng văn ngàn đời sau của nước ta có giá trị đến muôn đời. Về mặt nghệ thuật, đó là sự kết hợp hài hòa giữa các yếu tố chính luận, thể hiện ở kết cấu lý luận chặt chẽ, lập luận sắc bén. Không những vậy, lời văn hùng hồn, mạnh mẽ và chất lượng văn học nghệ thuật còn được thể hiện ở ngôn từ lẫn hình ảnh.

Xem thêm: Phân tích cảnh chí phèo gặp thị nở

Phân Tích - Tags: