Tản văn là gì? Kĩ năng viết tản văn cần có
Nền văn học của dân tộc ta có rất nhiều các thể loại khác nhau từ văn xuôi, thơ ca trữ tình…Trong đó, tản văn là một thể loại khá phổ biến. Vậy tản văn là gì, cách viết thế nào và đặc điểm tản văn trong nền văn học Việt Nam như thế nào? Hãy cùng theo dõi để hiểu hơn về thể loại tản văn nhé.
Nội dung bài viết
Tản văn là gì?
– Trong văn học cổ Trung Quốc, tản văn được hiểu là một thể loại văn xuôi viết theo phong cách tự do để phân biệt với các thể loại văn vần hay biền văn (các câu văn sóng đôi, tăng đối). Người ta hay gọi là tạp văn nhiều hơn là tản văn.
– Ở Việt Nam, cái tên gọi tản văn để chỉ các bài viết thuộc thể loại luận văn ngắn. Chuyên viết về các vấn đề xã hội như lịch sử, văn hóa, chính trị… thường mang tính luận chiến cao.
Đặc điểm của tản văn
– Tản văn mang tính trữ tình cao:
+ Những bài tản văn đều là những cảm nhận của tác giả, từ đó mượn lời nói ngôn từ để giãi bày tâm tư, tình cảm, cảm xúc nên bao giờ tản văn cũng giàu chất trữ tình, cái tôi của tác giả. Tản văn là viết về những gì xảy ra với chính mình, dù là viết về người khác thì cốt lõi vẫn là hình ảnh của mình trong đó. Vì vậy, yếu tố chân thực, chân thành luôn được đề cao.
+ Trong sáng tác của tản văn tuy đề tài rộng, là cái có thể gặp nhưng phải bám vào con người, viết về con người một cách chân thành và có thể nghiệm cao. Bởi vậy, nó đòi hỏi một kinh nghiệm nghệ thuật tương đương cũng như phải được kiểm duyệt bằng lịch sử, không thể chắp vá ở đâu được.
– Tản văn có hơi hướng phóng túng, tự do:
+ Tất cả các yếu tố về đề tài, lập ý, bố cục hay sử dụng các thủ pháp nghệ thuật đều rất phóng túng, tự do chính vì vậy không theo một khuôn mẫu có sẵn, ít tính quy phạm và hạn chế bởi tản văn luôn lấy cảm nhận, giãi bày của tác giả làm trung tâm.
+ Đề tài trong các sáng tác của tản văn rất rộng, bao hàm từ lịch sử, xã hội, địa lý đến triết học, nghệ thuật…Tất cả được các tác giả vận dụng và đưa vào bài viết một cách chân thực, tình ý nồng đậm và triết lý sâu sắc để thu hút độc giả.
+ Dạng thức của tản văn phức tạp, phong phú gồm tùy bút, hồi kí, tốc kí, tiểu phẩm văn…Nhưng khuôn khổ của tản bút rất nhỏ, ngắn. Hình thức cũng rất linh hoạt và mang đặc điểm của nhiều thể loại khác, có thể lảnh lót như thơ, cũng có thể hoành tráng như khúc hành ca hay sinh động như các tiểu thuyết.
– Tản văn mang kết cấu hết sức tự do:
+ Không giống như thơ ca có “khai, thừa, chuyển, hợp”, kịch có phân hồi kịch mà tản văn không chú trọng vào đó, nó lúc gần lúc xa, có sự giao thoa giữa hiện thực và lịch sử, tự nhiên và xã hội. Vì vậy nó mang đến cho người đọc những cảm xúc như tản mạn, nhưng không phải là lộn xộn, mất trật tự.
– Tản văn mang ngôn ngữ bóng bẩy, súc tích: Ngôn ngữ ở đây luôn được chú trọng, trong sáng, tươi mới và tự nhiên. Không cần quá chú trọng tình tiết, đời sống nhân vật hay tình cảm phải dạt dào, mãnh liệt như thơ mà nó là những gì tác giả thấy, nghe, cảm nhận nên cảm xúc, ngôn từ ở đây tươi tắn, trong sáng, tự nhiên.
Kỹ năng viết tản văn
– Tản văn là một thể loại không khó nhưng ít ai có thể tự viết một cách nhuần nhuyễn. Quan trọng phải tìm hiểu kỹ đề tài, quá trình tìm hiểu tạo ra sản phẩm mới.
Nhà văn Đỗ Phấn đã nói rằng tản văn không có số chữ quá nhiều nhưng lại vô cùng tốn chữ bởi mỗi câu chữ viết ra phải cân nhắc thật kĩ để truyền tải thông điệp, ý nghĩa một cách hiệu quả nhất tránh phí phạm.
– Như vậy kỹ năng cần thiết cho một người viết tản văn hay là phải trau dồi vốn ngôn từ, lối hành văn mang đậm phong cách riêng của tác giả để thu hút người đọc.
Phân biệt tản văn và tùy bút
Tản văn và tùy bút cùng xuất hiện vào thời trung đại, thuộc thể loại văn xuôi tự sự – trữ tình, đều viết dựa trên những điều có thực. Tuy nhiên giữa tản văn và tùy bút vẫn có điểm khác biệt, đó là:
– Tản văn có đề tài rộng lớn bao quát hơn, là thể loại phóng túng và tự do nhất. Tản văn không phải là hư cấu, không đề cao tình tiết, cốt truyện như tiểu thuyết, truyện ngắn; cũng không quan tâm đến phải thâm nhập trường kì của tác giả. Bởi tất cả mọi thứ từ những gì nhỏ nhặt nhất có thể là tiếng đàn, chuyện nào đó ồn ào ngoài kia… cũng trở thành cái cớ cho một bài tản văn ra đời. Điều cốt lõi là nhà văn gửi gắm cảm xúc, tình cảm, suy tư làm sao để đủ chiều rộng và độ sâu trong lòng độc giả của mình.
– Tùy bút lại là một nhánh nhỏ trong đề tài bao la của tản văn. Tùy bút mang nét phóng túng nhưng phóng túng này mang đậm cái tôi của nhà văn. Đòi hỏi tác giả phải trải qua hành trình dài, thậm chí là gian nan, vất vả để cho ra một tác phẩm tùy bút hay.
Hi vọng thông tin mà loigiaihay cung cấp về thể loại tản văn sẽ hữu ích với bạn.
Thuật Ngữ -